در سال‌های اخیر، موضوع استخراج رمزارزها به یکی از چالش‌های جدی در حوزه مدیریت مصرف برق در ایران تبدیل شده است. استفاده از تجهیزات ماینینگ بدون مجوز و همچنین بهره‌گیری از برق یارانه‌ای، فشار قابل توجهی را بر شبکه توزیع برق کشور وارد کرده است. بر اساس آخرین اظهارات مسئولان صنعت برق، مصرف برق یک دستگاه ماینر با تجهیزات خنک‌کننده برابر با مصرف برق ۱۰ واحد مسکونی در تهران است. در این مقاله به بررسی دقیق میزان مصرف، تأثیرات آن بر شبکه برق، اقدامات انجام‌شده برای مقابله با استخراج غیرمجاز، و راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت بهتر این پدیده می‌پردازیم.
مقایسه مصرف برق ماینرها با مصرف خانوار
مدیرعامل شرکت توانیر در مراسم جشنواره شهید رجایی اعلام کرده است که متوسط مصرف برق ماهانه یک ماینر با تجهیزات سرمایشی حدود ۲۶۵۰ کیلووات ساعت می‌باشد. این میزان معادل مصرف ماهانه ۱۰ خانواده در تهران تخمین زده می‌شود. این رقم، اهمیت مسئله مصرف ماینرها را برای شبکه برق کشور نشان می‌دهد.
زمانی که تنها یک دستگاه ماینر بتواند برابر با ۱۰ خانوار مصرف برق داشته باشد، می‌توان به‌راحتی تصور کرد که فعالیت هزاران دستگاه در یک زمان چه فشاری به شبکه وارد میکند. این موضوع در فصل‌های گرم سال که تقاضا برای برق افزایش می‌یابد، به شکل ملموس‌تری خود را نشان می‌دهد و می‌تواند یکی از دلایل اصلی قطعی برق باشد.
روند کاهش کشفیات مراکز غیرمجاز ماینینگ
طبق جدیدترین آمار منتشرشده از سوی شرکت توانیر، در سال جاری تنها ۹۹ مرکز استخراج غیرمجاز با مجموع ۷۴۴ دستگاه ماینر کشف شده‌اند. این در حالی است که در سال ۱۴۰۱ تعداد ۱۹۹۹ مرکز با حدود ۲۹۷۰۰ دستگاه شناسایی شده بود. این آمار نشان می‌دهد که اقدامات انجام‌شده در راستای شناسایی و جلوگیری از استخراج غیرمجاز، تا حدی موفقیت‌آمیز بوده است.
با وجود این کاهش قابل توجه، همچنان نگرانی‌هایی در خصوص فعالیت‌های زیرزمینی و پنهانی استخراج رمزارزها وجود دارد. این کاهش ممکن است ناشی از هوشمندتر شدن متخلفان یا کاهش فعالیت آن‌ها به‌دلیل افزایش ریسک جریمه و ضبط تجهیزات باشد.
آمار کلی کشفیات از ابتدای سال ۱۳۹۸
از سال ۱۳۹۸ تاکنون، ۸۳۴۳ مرکز غیرمجاز ماینینگ با مجموع ۲۵۶۷۲۵ دستگاه ماینر در کشور کشف شده‌اند. این میزان از تجهیزات، مصرفی معادل ۷۰۵ مگاوات داشته‌اند؛ عددی که برابر با مصرف برق کامل استان‌هایی مانند سمنان یا کردستان است.
چنین آماری، اهمیت موضوع و تأثیر گسترده فعالیت‌های غیرمجاز بر زیرساخت‌های انرژی کشور را برجسته میکند. اگرچه بخشی از این مراکز تعطیل شده‌اند، اما همچنان ظرفیت بالای پنهانی و پتانسیل رشد دوباره آن‌ها وجود دارد، به‌خصوص زمانی که قیمت رمزارزها در بازارهای جهانی افزایش می‌یابد.
راهکارهای کوتاه مدت و بلندمدت برای مقابله با ماینینگ غیرقانونی
محمد خدادادی، مجری طرح ارزهای دیجیتال شرکت توانیر، پیش‌تر اعلام کرده بود که برای مقابله با استخراج غیرمجاز رمزارز، باید از راهکارهای مختلفی استفاده کرد. به گفته او، اقدامات کوتاه‌مدت شامل شناسایی هوشمند مصرف غیرعادی برق، رصد نقاط مشکوک و توقیف تجهیزات می‌شود. اما راهکارهای بلندمدت نیازمند تنظیم‌گری دقیق و اصلاح ساختارهای اقتصادی و تعرفه‌های برق است.
یکی از مهم‌ترین راهکارهای پایدار، واقعی‌سازی قیمت برق مصرفی برای ماینرها و تفکیک تعرفه برق صنعتی و خانگی در این حوزه است. ایجاد سازوکارهای قانونی برای استخراج رسمی، می‌تواند در کاهش فعالیت‌های زیرزمینی مؤثر باشد.
تأثیر افزایش قیمت رمزارزها بر ماینینگ
افزایش قیمت بیت‌کوین و سایر رمزارزها، همواره انگیزه اصلی فعالان این حوزه برای راه‌اندازی یا گسترش فعالیت‌های استخراج بوده است. هنگامی که قیمت‌ها در بازار جهانی افزایش می‌یابند، سودآوری استخراج بالا رفته و افراد بیشتری به‌ویژه در مناطق دورافتاده یا صنعتی، اقدام به راه‌اندازی مراکز ماینینگ حتی به‌صورت غیرمجاز می‌کنند.
این موضوع نه‌تنها به برق ارزان، بلکه به محیط زیست و آلودگی صوتی و گرمایی نیز آسیب وارد میکند. مدیریت صحیح و نظارت گسترده‌تر با ابزارهای دیجیتال و هوش مصنوعی، از جمله اقداماتی است که در بسیاری از کشورها برای کنترل این پدیده به کار گرفته شده است.
نتیجه گیری
استخراج رمزارز با مصرف بالای برق و فشار مضاعف بر شبکه توزیع، به یکی از چالش‌های اساسی صنعت برق ایران تبدیل شده است. با توجه به آمارهای ارائه‌شده توسط شرکت توانیر، می‌توان گفت که هر ماینر تأثیری معادل چندین خانوار بر مصرف برق دارد. کاهش مراکز غیرمجاز، نیازمند ادامه سیاست‌های دقیق نظارتی، ایجاد بسترهای قانونی برای فعالیت شفاف و همچنین واقعی‌سازی تعرفه برق در این حوزه است. آینده پایدار در زمینه استخراج رمزارز تنها زمانی محقق خواهد شد که میان بهره‌وری اقتصادی و حفظ منابع ملی توازن ایجاد گردد.